Algemeen

De gemeente Terneuzen heeft een flinke plus op de jaarrekening van vorig jaar. De gemeente kan een bedrag van € 8.673.000 bijschrijven. Dit is meer dan verwacht. Het positieve resultaat komt door lagere uitgaven dan gepland, zoals minder kapitaallasten en personeelskosten. Ook de coronacrisis had invloed op ons uitgavenpatroon. Hogere inkomsten hadden we onder andere door de uitkering gemeentefonds. De plus wil Terneuzen grotendeels (€ 7.296.500) gebruiken om de financiële positie te versterken. De gemeente gaat voorzichtig om met het goede resultaat, mede ingegeven door de grote tekorten in het sociaal domein en de herverdeling van het gemeentefonds. In deze samenvatting geven we een korte weergave van de belangrijkste onderdelen van de jaarrekening.

Voordat we nader ingaan op de financiële analyse, besteden we eerst aandacht aan COVID-19, omdat de gevolgen van deze pandemie als een rode draad door de jaarrekening 2020 lopen.

COVID-19

In het voorjaar van 2020 werden we geconfronteerd met de wereldwijde COVID-19 pandemie. Deze crisis heeft nog steeds veel impact op het dagelijks leven van inwoners en organisaties. Ook in onze gemeente zijn de maatschappelijke en economische gevolgen hiervan groot. In maart 2020 schaalden de Veiligheidsregio’s op naar GRIP 4. De crisisbeheersing werd daarna regionaal aangestuurd via een speciaal crisisteam (Regionaal Beleidsteam) onder leiding van de voorzitter van de veiligheidsregio. Vanuit de veiligheidsregio’s werd nauw samengewerkt met het rijk dat de aanpak voor zorg en maatregelen landelijk coördineerde. De burgemeester woonde als voorzitter van de Veiligheidsregio Zeeland wekelijks het Veiligheidsberaad bij, bestaande uit de voorzitters van de 25 Veiligheidsregio’s in Nederland. In dit overleg werd vaak met leden van kabinet overlegd over nieuwe of aangepaste maatregelen.

Effecten op de organisatie
Diverse medewerkers hadden een rol in de regionale bestrijding van de crisis. Zij werkten samen met medewerkers van andere Zeeuwse gemeenten vanuit het team Bevolkingszorg van de Veiligheidsregio. Deze extra inzet ging deels ten koste van reguliere werkzaamheden. Niet alleen op het gebied van de Veiligheidsregio hebben wij extra inzet gepleegd, ook voor de uitvoering van de TOZO, de handhaving, communicatie en dienstverlening hebben wij nieuwe en extra werkzaamheden verricht. Medewerkers werkten grotendeels thuis, tenzij het voor de dienstverlening noodzakelijk was om op kantoor te werken. Daarvoor hebben wij de ict-infrastructuur een extra impuls gegeven om het thuiswerken op grote schaal mogelijk te maken.
Niet alle medewerkers binnen de gemeente konden hun reguliere werkzaamheden uitvoeren, omdat bepaalde taken tijdelijk tijdens de lockdown niet uitgevoerd konden worden. Deze groep medewerkers heeft zich ingezet voor andere werkzaamheden. In plaats van zwemles geven, werden de zwembaden schoongemaakt. Medewerkers hebben onder andere zwerfvuil opgehaald, extra ondersteuning geboden bij de milieustraat en ondersteuning geboden bij het digitaliseren van het archief.

Financiële effecten
Ook had de COVID-19 crisis impact op de financiën. Enerzijds hadden wij minder lasten op het gebied van o.a. representatie, scholing, energie en evenementen. Anderzijds maakten extra kosten voor noodopvang voor kinderen, afvalverwerking, het uitvoeren van de TOZO, een groter beroep op de bijstand en betaalden wij de subsidies en zorgkosten door ter compensatie. Daarnaast hadden we lagere inkomsten door lagere opbrengsten uit eigen bijdragen voor Wmo en het peuteraanbod, lagere opbrengsten van leges en belastingen. Het rijk stelde diverse compensatieregelingen beschikbaar. Een uitgebreid overzicht over de COVID-19 crisis treft u aan in de paragraaf COVID-19.

Jaarverslag en jaarrekening

Onze jaarrekening 2020 heeft een positief saldo van € 8.673.000. Daarmee is het resultaat € 4.320.000 voordeliger dan we vooraf in de begroting hadden geraamd. In die begroting (inclusief de begrotingswijzigingen) rekenden we al op een positief saldo (inclusief onvoorzien) van € 4.353.000.

Opbouw van verschillen

Hieronder maken wij duidelijk uit welke onderdelen het jaarrekeningsaldo bestaat.

In 2020 hielden wij al rekening met een positief rekeningsaldo (inclusief onvoorzien) van € 4.353.000. In de begrotingswijzigingen en de perioderapportages 2020 pasten wij een aantal onderdelen aan. Nu blijkt dat wij op sommige onderdelen te voorzichtig waren met het aanpassen van onze ramingen dit ook in relatie met COVID-19. Dat vertaalt zich nu door in het rekeningsaldo.

In het rekeningsaldo zitten ook voordelen van besluiten en verplichtingen uit 2020, die we (helemaal) uit kunnen voeren in 2021. Daarom willen wij de volgende bedragen opnieuw bestemmen (€ 1.376.500):

• budgetoverhevelingen 2020 naar 2021 (€ 1.207.500);
• toevoegingen aan reserves door de Decembercirculaire Gemeentefonds 2020 (€ 169.000).

In de cijfers hierboven hebben wij niet de tekorten van het Sociaal domein (=Jeugdwet, Wet maatschappelijke ondersteuning, Participatiewet) opgenomen. Ons uitgangspunt blijft dat wij het Sociaal domein budgetneutraal organiseren. Dat betekent dat wij de tekorten dekken vanuit de reserve Sociaal domein. Voor verder informatie verwijzen wij naar het onderdeel (taakstelling) sociaal domein.
In 2020 is de reserve Sociaal domein gedaald met een bedrag van € 726.000. Deze afname is lager dan eerder voorzien. Door deze mutatie zijn de lasten binnen het hekwerk sociaal domein gelijk aan de bijdragen van het Rijk voor de hiervoor genoemde wetten.

Hieronder geven wij een toelichting op de grootste verschillen

Salarissen (inclusief voormalig personeel), personeel van derden en organisatiekosten
Wij hebben per saldo een voordeel van € 742.000 op de salarissen. Bij de salarislasten van de organisatie en het college ontstond een tekort van € 213.000. Voor inhuur personeel van derden was een voordeel van € 658.000. Mede vanwege COVID-19 zijn er voordelen op de organisatiekosten van totaal € 297.000. Dit betreft voor € 148.000 scholing, € 82.000 reis- en verblijfskosten en € 67.000 inventaris.

Dit valt grotendeels toe te schrijven aan het bij de 3e perioderapportage (te ruim) gecalculeerde voordeel. Bij de 3e perioderapportage zijn vanuit de post salarissen voor in totaal € 1 miljoen bedragen overgeboekt naar de algemene middelen (€ 300.000), naar de APPA voorziening (€ 150.000) en naar diverse inhuurbudgetten (€ 555.000).  Daarnaast is er nog een overschrijding op de post college van € 85.000 voortvloeiend uit het op peil brengen van de APPA voorziening.

Kapitaallasten   
Het voordeel op de afschrijvingen betreft voornamelijk de volgende onderdelen, inzamelen en verwerken afval (€ 182.000), wegen (€ 266.000), openbaar groen en openluchtrecreatie € 113.000, Riolering € 118.000, Wonen en bouwen € 112.000.
Wij raamden voor afschrijvingen een bedrag (na wijziging) van € 10.028.000. De oorzaken hiervan zijn deels nog niet uitgevoerde investeringen, maar ook de gevolgen van de notitie materiële vaste activa van de commissie Besluit en Verantwoorden. Door de start van het moment van afschrijven in het jaar na ingebruikname van het activum is er een eenmalig voordeel in 2020.

Onderwijshuisvesting
De afhandeling van de brandschade met de verzekering heeft enige tijd geduurd. Uiteindelijk leidde dit tot een hogere uitkering van de verzekering dan verwacht voor de brandschade bij basisschool De Geule in de Rivierenbuurt.

Sociaal Domein buiten hekwerk
We spraken af dat we voor de Wmo, Jeugdwet en de Participatiewet budgetneutraliteit hanteren. Dit noemen we het hekwerk. Daarnaast bevat programma 6 Sociaal domein ook nog andere posten die niet tot het hekwerk behoren. Op deze posten hebben wij per saldo € 792.000 voordeel. Dit is vooral onderverdeeld in: Besluit bijstandsverlening zelfstandigen, waaronder uitvoeringskosten TOZO € 861.000, Minimabeleid € 71.000 en Inburgering € - 106.000.

Bijdrage CVV
Het voordeel op de bijdrage CVV ontstond door minder leerlingenvervoer als gevolg van de sluiting van de scholen tijdens de lockdown. De verhoogde raming als gevolg van het faillissement van TCR bleek achteraf niet nodig. Deze raming passen wij in 2021 met een perioderapportage aan. De effecten voor 2022 en verder nemen wij op in de kaderbrief 2022-2025.

Stortkosten
Als gevolg van COVID-19 en de daarbij genomen maatregelen zijn veel mensen thuis gaan opruimen. Hierdoor werd het aanmerkelijk drukker op de milieustraten. Dit met als gevolg dat de hoeveel aangeboden afval, en daarmee de stortkosten, incidenteel meer waren in 2020. In 2020 kondigde het Rijk wel compensatie aan, maar deze extra middelen verstrekte het Rijk nog niet. Zodra deze compensatieregeling komt, moeten wij deze op basis van aanvullende begrotingsvoorschriften in 2021 verantwoorden.

Gemeentefonds
Het gemeentefonds geeft in 2020 een voordeel van € 148.000. Dit is een combinatie van aanpassing van de uitkeringsfactor, de aantallen en de compensatie COVID-19 door het Rijk bij de decembercirculaire 2020. Het grootste voordeel in deze analyse ziet op nabetalingen 2018 (€ 69.000) en 2019 (€ 159.000).

Toegerekend aan grondexploitatie en investeringen
Wij hebben een nadeel van € 220.000 door per saldo minder werkelijke salarissen bij investeringen, bedrijventerreinen en grondexploitatie en een nadeel van € 223.000 aan overhead. De overhead rekenen wij toe door een opslag bovenop de salarissen te doen.

Grondverkopen Kop Noordstraat
Voor het project de Kampanje zijn gronden verkocht aan de projectontwikkelaar voor € 430.000. Deze verkoopopbrengst gebruiken wij als dekking van de realisatie van de nieuw te bouwen bibliotheek. Dit bedrag voegen wij toe aan de bestemmingsreserve kapitaallasten investeringen economisch nut.

Verschillende mutaties boven € 100.000
Dit betreft de mutaties die betrekking hebben op onder andere Beheer overige gronden en gebouwen (€ 247.000), Energie (- € 101.000), Cultuurpresentatie, -productie en - participatie (€ 111.000), verkeer en vervoer (€ 109.000), Herverdeling middelen startgroepen (€ 122.000),  Wonen en bouwen (€ 230.000) en belastingen en heffingen (€ 342.000).

Overige mutaties onder € 100.000
Dit bedrag bestaat uit verschillende kleinere posten.   

Een uitgebreidere uitleg over de voor- en nadelen staat bij onderdeel III toelichting op baten en lasten, analyse rekeningresultaat. Per programma maken wij de verschillen inzichtelijk tussen de gerealiseerde baten en lasten en de geraamde baten en lasten.

Bestemming resultaat

Hieronder maken wij duidelijk hoe we het resultaat (€ 8.673.000) bestemmen.

Een bedrag van € 217.000 is nodig om besluiten en verplichtingen uit 2020 (volledig) uit te kunnen voeren in 2021 en een bedrag van € 8.456.000 voegen we toe aan de reserves.
De grootste toevoegingen aan de reserves lichten we hieronder toe.

Decembercirculaire Gemeentefonds 2020 (€ 169.000)

Bij de decembercirculaire hebben wij middelen ontvangen voor corona compensatie voor intensiveringsmaatregelen voor de onderdelen gemeentelijk schuldenbeleid, bijzondere bijstand, minima in quarantainetijd en re-integratie. Deze middelen voegen wij toe aan de bestemmingsreserve COVID-19.

Coronacompensatie culturele voorzieningen (€ 71.000)

In 2020 kende het Rijk een corona compensatiepakket toe voor culturele voorzieningen van € 367.260. Hiervan kenden wij € 296.119 over de periode maart tot en met december 2020 toe. Het restant voegen we toe aan de reserve COVID-19 voor mogelijke aanvragen in 2021.

Uitvoeringskosten TOZO (€ 273.000)
Wij ontvingen een vergoeding van € 559.000 van het Rijk voor de uitvoeringskosten TOZO.
De werkzaamheden voor de TOZO zijn uitgevoerd door een combinatie van eigen personeel en de medewerkers van het Werkservicepunt. Het restant (€ 273.000) van deze vergoeding zetten wij in 2021 voor uitvoering van de TOZO.

Startgroepen (€ 121.500)
Vanwege nadere uitvoeringsafspraken en wijziging als gevolg van de toegekende Regiodeal ZVL 'Zeeuwen Zelf aan Zet', worden de geraamde bedragen voor de startgroepen herverdeeld over de jaren 2020 t/m 2023. Als gevolg hiervan voegen we € 121.500 toe aan de reserve sociaal domein.

Reserve vergoedingen glasvezelnetwerk (€ 95.000)
Twee partijen zijn gestart met de aanleg van het netwerk in de kern Terneuzen. Hiervoor ontvangen wij leges en een degeneratievergoeding. Deze vergoeding hebben wij nodig om de schade die door het aanleggen van de kabels en leidingen aan de verharding is veroorzaakt weer te herstellen. In 2020 hebben we hogere inkomsten (degeneratievergoeding en leges) ontvangen van € 95.000. Deze middelen en de hogere inkomsten in 2021 en verdere jaren willen wij toevoegen aan een nieuw te vormen bestemmingsreserve vergoedingen glasvezelnetwerk, om de toekomstige kosten van herstel uit te dekken.

Grondverkopen Kop Noordstraat (€ 430.000)
Voor het project de Kampanje zijn gronden verkocht aan de projectontwikkelaar voor € 430.000. Deze verkoopopbrengst gebruiken wij als dekking van de realisatie van de nieuw te bouwen bibliotheek. Dit bedrag voegen wij toe aan de bestemmingsreserve kapitaallasten investeringen economisch nut.

Algemene Reserve (€ 7.296.500)

Wat overblijft van het rekeningresultaat voegen wij toe aan de algemene reserve. Dit bedrag is eventueel beschikbaar voor afwegingen op het gebied van onderwijshuisvesting (IHP).

Een uitleg over de overhevelingen en toevoegingen staat bij onderdeel III toelichting op baten en lasten, analyse rekeningresultaat.

Financiële positie

In 2020 realiseerden wij een incidenteel positief rekeningsaldo. Dit resultaat voegen wij voor een groot gedeelte toe aan de reserves en voor een ander deel gebruiken wij dit in 2021 voor verplichtingen uit 2020. Dit eenmalige gunstige rekeningsaldo kunnen wij niet structureel gebruiken voor de ontwikkelingen in de komende tijd. Naast dit gunstige rekeningsaldo hebben wij flinke tekorten op het sociaal domein.

Reservepositie (exclusief gerealiseerd resultaat)
De afgelopen jaren voegden we een groot deel van de voordelige rekeningresultaten toe aan de algemene reserve en bestemmingsreserves. De stand van de reserves is belangrijk voor de solvabiliteit en de financiële positie.

We zien dat de reservepositie in 2020 ten opzichte van 2019 steeg. Door de voordelige uitkomsten van de jaarrekening 2019 hebben we de reservepositie van de gemeente kunnen versterken. In 2020 hebben we € 3.692.000 vanuit het resultaat 2019 toegevoegd aan de algemene reserve. Dit is vooral de reden voor het verschil tussen de stand van de algemene reserve bij de jaarrekening 2020 en die van de begroting 2020. Daarnaast voegden we bij de kaderbrief 2021-2024 een bedrag van € 7.187.000 toe door overheveling uit diverse bestemmingsreserves die niet meer benodigd waren. De toevoegingen aan de bestemmingsreserves waren voornamelijk de bestemmingsreserve budgetoverhevelingen (€ 840.000) en precario belasting (€ 574.000).

Het groter maken van het eigen vermogen doen wij door incidentele plussen toe te voegen aan onze algemene reserve. Door ook een groot gedeelte (€ 8.456.000) van het rekeningresultaat 2020 toe te voegen aan de reserves, stijgt het eigen vermogen in 2021. Dit hebben wij nog niet verwerkt in de tabel hierboven. Dat komt omdat de gemeenteraad nog moet besluiten over de bestemming van het rekeningsaldo 2020.

Een toelichting op de reserves staat bij onderdeel I Balans en toelichting, onderdeel reserves.

Schuldpositie
We sloten in 2020 geen nieuwe langlopende leningen af. Door aflossingen daalt de totale schuldenlast met € 13.379.000. Hierdoor zien we een stijging van de solvabiliteit van 20,3% naar 23,5%.

Er zijn twee indicatoren die inzicht geven in de schuldpositie. Dit zijn de Debtratio en Netto schuld per inwoner. De Debtratio geeft het aandeel weer van het vreemd vermogen vergeleken met het balanstotaal. Netto schuld per inwoner is de schuld gedeeld door het aantal inwoners. De debt ratio daalt omdat het vreemd vermogen lager wordt. De Netto schuld per inwoner daalt omdat de totale schuld daalt (lang en kort geld). Voor een verdere toelichting over deze twee indicatoren verwijzen wij naar de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing.

Risico’s
Wij namen in de begroting 2020 een aantal financiële (rest)risico’s op. Deze risico’s leidden in 2020 niet tot nadelige financiële gevolgen.
In 2020 kregen we te maken met COVID-19. Het financiële risico is dat wij meer (netto)kosten hebben dan compensatie van het Rijk. Dit was in 2020 niet het geval.
Wij voorzien voor de volgende jaren risico’s. De twee belangrijkste risico’s zijn:

• Sociaal Domein (inclusief Dethon, GGD/IJZ en aanz)

Wij hebben vanaf 2020 een forse taakstellende bezuiniging op het Sociaal domein.

• Algemene uitkering gemeentefonds

De algemene uitkering daalt door ‘trap op, trap af’. Door COVID-19 heeft het Rijk deze systematiek ‘bevroren’ voor 2020 en 2021. Vanaf 2022 hebben we weer het risico dat de algemene uitkering daalt door ‘trap op, trap af’.
Daarnaast gaat de herverdeling van het gemeentefonds in op 1 januari 2023. Deze herverdeling valt voor onze gemeente fors negatief uit. Dit risico is beperkt, omdat we in onze meerjarenbegroting het nadelige effect al voor een groot deel hebben opgenomen.

Meer informatie staat in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing.

Investeringen  
In 2020 gaven we een bedrag van € 12.286.0000 uit aan investeringen. Hiervan gaat
€ 4.393.000 over de investeringen van het investeringsprogramma 2020. Voor de investeringen voor de jaren voor 2020 hebben we een bedrag van € 7.894.000 uitgegeven. In de begroting 2020 stond een bedrag van € 13.278.000 voor het Investeringsprogramma 2020. Hiervan hebben we € 1.195.000 toegevoegd aan reeds bestaande investeringskredieten en een totaal van € 235.000 aan investeringskredieten verlaagd. Dat brengt het totaal voor 2020 op € 11.848.000. Bij de kaderbrief 2021-2024 is besloten om een totaal van € 889.000 aan investeringskredieten te schrappen, dit is verwerkt op de desbetreffende kredieten.
De uitgaven gaan voor het grootste deel naar wegen (€ 3.272.000), rioleringen (€ 4.245.000), Bouw nieuwe bibliotheek Kop van de Noordstraat (€ 1.078.000), wonen en bouwen (€ 904.000), veerhavengebied (€ 807.000) en afval (€ 531.000). Voor de investeringen van het wegenbeheerplan, Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan 2011-2015 en het Water- en Rioleringsplan (WRP) 2019-2023 pakken we naast werkzaamheden uit de jaarschijf 2020, ook de werkzaamheden op uit de eerdere investeringsprogramma's.

Voor riolerings (deel-)projecten afkomstig uit de jaarschijven 2015 t/m 2018 is er namelijk sprake van een (flinke) achterstand. Vooral bij rioolrenovaties en renovaties aan gemalen. Deze achterstand hebben wij voor een deel kunnen inlopen in 2020. Daarnaast hebben we een groot aantal projecten uit de jaarschijf 2020 in voorbereiding genomen en deels uitgevoerd.
In de bijlage van de jaarrekening staat de verantwoording van het investeringsprogramma.